Một trong những yếu tố cấu thành nên sự bền vững và kỳ vĩ của thành là vật liệu xây dựng – những khối đá vôi lớn, được khai thác hoàn toàn bằng phương pháp thủ công từ hai ngọn núi nằm gần đó: núi An Tôn và núi Xuân Đài. Đây là hai điểm khai thác đá cổ có giá trị lịch sử - khảo cổ đặc biệt, gắn liền mật thiết với công cuộc xây dựng kinh đô của hai vương triều Trần Hồ vào năm 1397.

 

 

       Núi An Tôn và núi Xuân Đài tọa lạc tại huyện Vĩnh Lộc, cách khu vực thành Nhà Hồ vài km. Hai ngọn núi này thuộc dãy núi đá vôi, với đặc điểm địa chất là đá có độ cứng cao, màu xanh xám đặc trưng, ít bị phong hóa theo thời gian – rất phù hợp cho xây dựng các công trình quy mô lớn và bền vững. Đây chính là nguồn nguyên liệu chủ yếu để xây dựng tường thành, cổng thành và các công trình phụ trợ trong quần thể thành Nhà Hồ.

 

       Nhiều tài liệu khảo cổ và ghi chép lịch sử cho thấy đá tại hai ngọn núi này đã được khai thác bằng các công cụ thô sơ như đục, búa sắt, rìu đá... Các phiến đá sau khi được đẽo gọt tại chỗ được vận chuyển về công trường bằng xe trượt, trâu kéo hoặc ròng rọc tự chế, vượt qua địa hình phức tạp để đến được vị trí xây dựng. Đá xây dựng Thành Nhà Hồ nặng trung bình từ 10 tới 20 tấn  được xếp chồng khít lên nhau một cách khéo léo mà không cần chất kết dính, thể hiện trình độ kỹ thuật cao và sự hợp lực đáng kinh ngạc của cha ông ta lúc bấy giờ.

 

       Hiện nay, tại khu vực này vẫn còn lưu giữ dấu tích của các điểm khai thác đá cổ, bao gồm những vết cắt vuông vắn trên vách đá, các đoạn đường vận chuyển đá, cùng nhiều công cụ và phương tiện thủ công từng được người xưa sử dụng.

 

 

       Những dấu tích này không chỉ là minh chứng cho một giai đoạn lịch sử hào hùng, mà còn có giá trị nghiên cứu lớn trong lĩnh vực khảo cổ học. Các nhà khoa học trong và ngoài nước đều đánh giá cao giá trị của hệ thống khai thác – vận chuyển – thi công công trình đá này và xem đây là minh chứng tiêu biểu cho sự sáng tạo và trình độ tổ chức cao của người Việt trong lịch sử.

 

       Trong những năm gần đây, tỉnh Thanh Hóa nói chung và Trung Tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ nói riêng đã có nhiều nỗ lực nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của quần thể di tích Thành Nhà Hồ, trong đó có khu vực khai thác đá cổ tại núi An Tôn và núi Xuân Đài.

 

       Vùng núi đá An Tôn và Xuân Đài không chỉ là nguồn tài nguyên đá quý hiếm của quá khứ, mà còn là chứng tích lịch sử sống động góp phần tạo nên một trong những công trình kiến trúc quan trọng bậc nhất trong lịch sử Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của khu vực khai thác đá này không chỉ là trách nhiệm của địa phương, mà còn là nghĩa vụ đối với di sản dân tộc và nhân loại. Bởi lẽ, mỗi khối đá tại thành Nhà Hồ không đơn thuần là vật liệu xây dựng, mà là biểu tượng của trí tuệ, lòng quyết tâm và tinh thần vượt khó của người Việt từ hơn sáu thế kỷ trước.

 

       Tin: Cẩm Tú - Trung tâm BTDS Thành Nhà Hồ