VÙNG ĐẤT BA DON Ở XÃ TÂY ĐÔ

Hỡi cô có thắt lưng xanh

Có về Don Thượng với anh thì về

Don Thượng có sập nằm kề

Có sông tắm mát lại kề bãi ngô.

       Vùng đất Tây Đô không chỉ nổi tiếng là nơi sản sinh ra nhiều nhân vật lịch sử, nhiều di tích danh thắng, mà nơi đây còn có nhiều đặc sản ngon. Các cụ xưa có câu: “Dưa Don, cà Giáng, táo Phương Giai, khoai chợ Bồng”. Trong đó, đặc biệt phải kể đến dưa Don – một món ăn truyền thống, dân dã đã đi vào câu ca và đời sống văn hóa ẩm thực của người dân Vĩnh Yên xưa và nay.

       Trên có núi có đồi, dưới có sông, có bãi. Đặc biệt, vùng đất An Tôn (nay gọi là Yên Tôn) còn gắn liền với nhiều truyền thuyết, sự kiện trong việc hình thành xây dựng kinh đô triều Hồ. Nơi đây còn nổi tiếng với đặc sản dưa Don. 

       Theo kinh nghiệm của người dân Vĩnh Yên, để có món dưa cải muối ngon đúng điệu, đầu tiên cây dưa cải hái về phải rửa thật sạch, để ráo nước, sau đó bỏ vào một chiếc bình thủy tinh. Khi muối, cho một lớp dưa ở phía dưới bình, sau đó rải đều một lớp muối và một chút đường lên trên, cứ thế một lớp dưa xong đến một lớp muối và đường cho đến khi đầy bình. Dùng viên đá sỏi nén thật chặt, lưu ý không được đổ nước đầy bình, mà chỉ lút quá mặt dưa để cọng dưa không bị thâm ôi bề mặt. Trong khoảng thời gian 3 - 4 ngày, dưa sẽ chín đều vàng óng, có vị chua giòn và thơm, không bị cay nồng mà cũng không bị chua gắt, ăn kèm với thịt luộc ba chỉ chấm nước mắm ớt tỏi còn gì sánh bằng. Hoặc có thể muối để lâu hơn đến 5 ngày dưa sẽ ngấu, lấy ra nấu canh chua cá lẫn với thịt ba chỉ và lá xoài bánh tẻ thì ngon hơn nữa. Các cụ còn bảo, ngày trước khi đời sống thiếu thốn, khó khăn, dưa cải muối là món ăn không thể thiếu trong mỗi bữa cơm gia đình. Nhiều nhà coi đó là món ăn dân dã mà quý, nên chủ ý muối mặn, nén chặt để dành đến tết. Còn bây giờ dưa cải trồng quanh năm, thường xuyên có món dưa muối trong mâm cơm nên cũng không cần thiết phải để dành. Nhưng nếu như trồng nhiều, ăn không hết, vẫn có thể muối mặn, cất vào ngăn mát tủ lạnh, lúc cần ăn đến mang ra rửa sạch bằng nước ấm rồi mới nấu. Các cụ cao niên trong xã kể rằng, dưa Don chỉ trồng được trên đồng đất Vĩnh Yên. Cụ thể là có 3 làng của Vĩnh Yên, gồm: Don Hạ, Don Trung, Don Thượng trồng dưa cải, nhưng trồng đầu tiên và nhiều nhất bắt nguồn từ làng Don Thượng. Cho nên, nói đến dưa Don chính là nói đến dưa làng Don Thượng.

       Với những lợi thế về khí hậu thổ nhưỡng và kinh nghiệm canh tác, dưa Don Tây Đô hứa hẹn sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trở thành một sản phẩm nông nghiệp chủ lực góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Nếu có dịp ghé thăm vùng đất Tây Đô, bạn đừng quên thưởng thức món dưa Don thứ danh này nhé.

       Tin bài: Lê Thảo

       Ảnh: Sưu tầm