LINH GIANG TỰ- ĐIỂM HẸN CỦA DU LỊCH VĂN HOÁ TÂM LINH
Chùa Linh Giang thuộc thôn Phú Lĩnh, xã Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hoá (xưa thuộc xã Phủ Sơn, tổng Cao Mật, huyện Vĩnh Lộc). Đây là một vùng đất cổ có vị trí thiên nhiên đẹp trên núi, nằm bên bờ sông Mã, phong cảnh hữu tình, có cư dân tụ cư lâu đời.
Linh Giang theo nghĩa Hán Việt là “sông linh” hay “sự linh thiêng của một dòng sông”. Chùa có vị trí lưng dựa núi quay mặt về hướng nam, trước chùa là con sông Mã, xa xa là ngọn núi Đồng Cổ. Vì thế, ngôi chùa không chỉ mang vẻ đẹp của non nước mà còn là chốn tâm linh mang ý niệm cầu mong sự che chở, tưới mát cuộc sống yên lành cho con người của vị thần sông nơi đây.
Hiện nay chưa có một tài liệu cụ thể xác định niện đại dựng chùa, tất cả sự ghi chép về lịch sử chùa Linh Giang chỉ dừng lại ở tư liệu dân gian. Vào thế kỷ XV khi xây dựng thành Tây Đô nhà Hồ đã chọn sông Mã là tuyến giao thông vận chuyển đá xây thành. Trước vẻ đẹp hữu tình của sông núi nơi đây nhà Hồ đã chọn một bến sông làm Bến Ngự là nơi lên xuống của vua mỗi khi đi bằng đường thuỷ lên yết giá thành Tây Đô. Đồng thời để thuận tiện cho việc thăm thú thưởng ngoạn cảnh quan, tĩnh tâm, trút bỏ những ưu phiền chốn cung đình của vua chúa. Đây là vị trí thuận lợi để xây dựng một ngôi chùa, có lẽ vì thế mà chùa Linh Giang đã được dựng lên ở chốn này?
Năm 1995, chùa được trùng tu, tôn tạo lại khang trang, rộng rãi hơn tạo cho cảnh chùa thêm phần trang trọng, tôn nghiêm.
Bước vào sân chùa du khách sẽ cảm nhận được không gian kiến trúc nghệ thuật với nét đẹp của hệ thống kiến trúc đá khá vững chắc và cảnh quan riêng biệt của sông núi như còn bảo lưu cái chất nguyên sơ của thiên nhiên. Du khách không chỉ tìm thấy sự tĩnh tâm, thanh bình, siêu thoát của chốn từ bi mà còn được thả hồn vào cảnh sắc nơi đây với những bãi cát dài và ngắm nhìn dòng chảy lúc hiền hoà, lúc mãnh liệt của con sông Mã, nơi mà trước đây các vua quan phong kiến đã chọn là điểm thưởng ngoạn cảnh đẹp của quốc đô.
Trước đây, Chùa Linh Giang được xây dựng trên một diện tích đất khá rộng gần 9 sào với bề thế kiến trúc khá đồ sộ gồm 4 dãy nhà: dãy thứ nhất 5 gian thờ Tam bảo Phật, dãy thứ hai 3 gian là nhà thờ Tổ, dãy thứ ba 3 gian là Phủ mẫu. Chùa có gác chuông lớn, liền với gác chuông là tháp, trước chùa là sân được nối ra bến Ngự đi theo đường thuỷ lên chùa.
Hiện nay, diện tích còn lại của chùa là 336,6m2 với 3 gian thờ: Tam bảo phật, Phủ mẫu và nhà Tổ. Trải qua bao biến động của lịch sử chùa cũng có nhiều đổi khác nhưng những đường nét kiến trúc nghệ thuật của Phủ mẫu - chùa Linh Giang vẫn còn được lưu giữ nét đẹp cổ xưa như: toàn bộ hệ thống khung nhà bằng đá khá vững chắc, khung ngưỡng cửa được chế tác bởi những phiến đá xanh liền khối, với sự khéo léo của mình những người thợ đã tạo một đường sâu vừa khít những cánh cửa gỗ. Phần bạo cửa cũng làm bằng đá xanh liền tấm tạo nên vẻ đẹp khoẻ khoắn, vững chãi mà không phải kiến trúc nơi đâu cũng có được.
Hệ thống cột cái và cột hiên đều có chân tảng đá chạm hình vuông, phía trên các cột có bát đấu làm bằng đá xanh đỡ rui bẩy gỗ. Trước chùa là hệ thống sân được lát gạch gồm bảy bậc lên xuống, giữa sân chùa là tháp cổ 2 tầng được xây dựng khá quy mô, với hoạ tiết trang trí đơn giản. Trong chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như: chuông đá, những pho tượng gỗ, đôi rùa đá…Cảnh chùa đúng như 2 câu thờ đề trước Phủ mẫu:
“Trên núi, dưới sông bóng lồng soi cửa Phật
Trong chùa, ngoài tháp đĩnh đạc cảnh từ bi”
Như bao ngôi chùa khác ở làng xã Bắc Bộ Việt Nam, Chùa Linh Giang không chỉ là nơi thờ Phật, nơi các nhà sư tu hành, các tín đồ Phật giáo đến chay tịnh, nơi trung tâm sinh hoạt văn hoá làng xã, mà còn hấp dẫn với những ai muốn tìm hiểu về nghệ thuật kiến trúc và khung cảnh nơi đây sẽ là nguồn cảm hứng cho những sáng tác nghệ thuật ra đời.
Với những giá trị lịch sử, giá trị kiến trúc riêng biệt chùa Linh Giang đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hoá - kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh năm 2000 và nơi đây đã, đang và sẽ là điểm hẹn của du lịch văn hoá tâm linh mỗi khi du khách về thăm di sản văn hoá thành nhà Hồ./.