Chùa Xuân Áng - Nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên huyện Vĩnh Lộc
Chùa Xuân Áng thuộc làng Xuân Áng, cách Di sản Thành Nhà Hồ khoảng 2 km về phía Bắc. Đây là một ngôi chùa cổ trên đất Tây Đô, chùa ẩn mình dưới những tán cổ thụ quanh năm xanh tốt.
Bước vào cổng chùa có một tấm bia lớn ghi lại những dấu mốc lịch sử quan trọng trong quá trình hoạt động đấu tranh của Đảng bộ huyện Vĩnh Lộc trong những năm 30 của thế kỷ trước. Bia được đặt trang trọng ở sân trước của chùa. Đứng từ vị trí bia quan sát ta nhìn thấy tổng thể ngôi chùa xây dựng có kiến trúc tam cấp gồm 2 sân dưới và ngôi chùa phía trên, từ sân dưới lên sân trên qua 5 bậc và từ sân trên lên chùa gồm 7 bậc.
Do xây dựng từ lâu và chiến tranh tàn phá nên ngôi chùa đã hư hỏng rất nhiều. Năm 2004, chùa đã được chính quyền địa phương trùng tu lại trên nền móng cũ. Ngôi chùa có diện tích khoảng gần 35 m2, gồm 3 gian và hậu cung xây dựng theo lối kiến trúc cổ. Công trình hai mái, hai hồi bít đốc, kiến trúc cửa gỗ “thượng song hạ bản” tức là phía trên là chân song, phía dưới là gỗ kín, ngưỡng cửa khá cao vì thế khi ra vào phải khom người và cao chân bước qua.
Hai bên đốc ngôi chùa là hai cây cột lớn, phía trên có tượng hai con nghê chầu vào chính điện. Đỉnh của ngôi chùa có đắp hình Lưỡng long chầu nguyệt và hai chim phượng bay phía sau. Chùa được lợp ngói vẩy rồng, bên dưới là lớp ngói liệt có tác dụng chống dột và chống nóng. Chùa Xuân Áng hiện còn lưu giữ được một số hiện vật cổ như: Ba pho tượng gỗ (điêu khắc Phật và các vị thánh).
Ban thờ tam cấp được bố trí ở chính điện nằm trọn vẹn bên trong hậu cung, phía trước là bàn thờ ngoài và hai bên tả hữu thờ hai vị quan hộ pháp theo phong cách kiến trúc cổ tuy nhiên không có các đường nét chạm khắc.
Mang trong mình nhiều giá trị văn hóa – lịch sử quan trọng, Chùa từng là nơi tổ chức hội nghị thành lập chi bộ Đảng đầu tiên tại Vĩnh Lộc vào tháng 4 năm 1934 dưới sự chủ trì của đồng chí Lê Chủ - Bí thư tỉnh ủy. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng, phong trào đấu tranh của nhân dân trong huyện liên tiếp thu được những thắng lợi mới. Vào tháng 10 năm 1941 chùa cũng là nơi trú quân của đoàn du kích Ngọc Trạo. Hiện nay, chùa là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân địa phương.
Với những giá trị văn hóa – lịch sử, chùa Xuân Áng được xếp hạng là di tích cấp tỉnh năm 1995.
Tin bài: Bích Ngọc
Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ